頭の整理

頭の中を整えるために,色々と書き綴ります

垂直二等分線の数列

数列の自作問題です.解答は下部に載せてあります.

問題

座標平面において,{ \displaystyle x } 軸上に点 { \displaystyle P_1(x_1,0) } を,{ \displaystyle y } 軸上に点 { \displaystyle Q_1(0,y_1) } をそれぞれとる.ただし,{ \displaystyle x_1 }{ \displaystyle y_1 } はともに { \displaystyle 0 } でない実数値とする.線分 { \displaystyle P_1Q_1 } の垂直二等分線 { \displaystyle l_1 } を引き,{ \displaystyle l_1 }{ \displaystyle x } 軸および { \displaystyle y } 軸との交点をそれぞれ { \displaystyle P_2(x_2,0) }{ \displaystyle Q_2(0,y_2) } とする.以後同様に,線分 { \displaystyle P_{n-1}Q_{n-1} } の垂直二等分線 { \displaystyle l_{n-1} } を引き,{ \displaystyle l_{n-1} }{ \displaystyle x } 軸および { \displaystyle y } 軸との交点をそれぞれ { \displaystyle P_n(x_n,0) }{ \displaystyle Q_n(0,y_n) } とする.このとき,以下の問に答えよ.

1.{ \displaystyle x_n }{ \displaystyle x_{n-1} }{ \displaystyle y_{n-1} } の式で表せ.また,{ \displaystyle y_n }{ \displaystyle x_{n-1} }{ \displaystyle y_{n-1} } の式で表せ.

2.{ \displaystyle x_n }{ \displaystyle y_n } をそれぞれ { \displaystyle n } の式で表せ.

3.{ \displaystyle \lim_{n \to \infty } x_n }{ \displaystyle \lim_{n \to \infty } y_n } をそれぞれ求めよ.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

解答

1.{ \displaystyle l_{n-1} } は線分 { \displaystyle P_{n-1}Q_{n-1} } の中点を通り,線分 { \displaystyle P_{n-1}Q_{n-1} } に垂直な直線である.よって,{ \displaystyle l_{n-1} } の方程式は次式で表される.

{ \displaystyle y= \frac{x_{n-1}}{y_{n-1}} \left( x- \frac{x_{n-1}}{2} \right) + \frac{y_{n-1}}{2} \ \ldots (1) }

{ \displaystyle l_{n-1} }{ \displaystyle x } 軸との交点が { \displaystyle P_n(x_n,0) } であるから,{ \displaystyle (1) }{ \displaystyle x=x_n }{ \displaystyle y=0 } を代入して,

{ \displaystyle x_n= \frac{{x_{n-1}}^2-{y_{n-1}}^2}{2x_{n-1}} \ \ldots (2) }

また,{ \displaystyle l_{n-1} }{ \displaystyle y } 軸との交点が { \displaystyle Q_n(0,y_n) } であるから,{ \displaystyle (1) }{ \displaystyle x=0 }{ \displaystyle y=y_n } を代入して,

{ \displaystyle y_n= \frac{{y_{n-1}}^2-{x_{n-1}}^2}{2y_{n-1}} \ \ldots (3) }

 

2.{ \displaystyle (2) \div (3) } より次式を得る.

{ \displaystyle \frac{x_n}{y_n} = - \frac{y_{n-1}}{x_{n-1}} \ \ldots (4) }

ここで,

{ \displaystyle \frac{x_n}{y_n} = \left( -1 \right) ^{n+1} \left( \frac{x_1}{y_1} \right)^{{ \left( -1 \right) }^{n+1}} \ \ldots(5) }

と推測する.{ \displaystyle (5) } が成り立つことを数学的帰納法で証明する.

(I){ \displaystyle n=1 } のとき

{ \displaystyle \left( -1 \right) ^2 \left( \frac{x_1}{y_1} \right) ^{{ \left( -1 \right) }^{2}} = \frac{x_1}{y_1} }

よって,{ \displaystyle (5) } は成り立つ.

(II){ \displaystyle n=k } のとき,{ \displaystyle (5) } が成り立つと仮定すると,

{ \displaystyle \frac{x_k}{y_k} = \left( -1 \right) ^{k+1} \left( \frac{x_1}{y_1} \right)^{{ \left( -1 \right) }^{k+1}} \ \ldots(6) }

{ \displaystyle n=k+1 } のとき,{ \displaystyle (5) } が成り立つかどうか調べる.

{ \displaystyle \frac{x_{k+1}}{y_{k+1}} = - \frac{y_k}{x_k} }

      { \displaystyle = \left( -1 \right) \frac{1}{ \left( -1 \right) ^{k+1} \left( \frac{x_1}{y_1} \right) ^{{ \left( -1 \right) }^{k+1}} } }

      { \displaystyle = \left( -1 \right) ^{ \left( \left( k+1 \right) +1 \right) } \left( \frac{x_1}{y_1} \right) ^{{ \left( -1 \right) }^{ \left( \left( k+1 \right) +1 \right) }} }

よって,{ \displaystyle n=k+1 } のときも { \displaystyle (5) } は成り立つ.

(I),(II)より,すべての自然数 { \displaystyle n } について { \displaystyle (5) } は成り立つ.

{ \displaystyle (3) } より,

{ \displaystyle y_n = \frac{{y_{n-1}}^2 - {x_{n-1}}^2}{2y_{n-1}} }

   { \displaystyle = \frac{{y_{n-1}}^2 - { \left( \frac{x_{n-1}}{y_{n-1}} \right) } ^2 {y_{n-1}}^2}{ 2y_{n-1}} }

   { \displaystyle = \frac{1}{2} \left( 1 - { \left( \frac{x_{n-1}}{y_{n-1}} \right) }^2 \right) y_{n-1} \ \ldots (7) }

ここで,{ \displaystyle n } が偶数のとき,

{ \displaystyle \frac{x_{n-1}}{y_{n-1}} = \left( -1 \right) ^{n} \left( \frac{x_1}{y_1} \right)^{{ \left( -1 \right) }^{n}} = \frac{x_1}{y_1} }

であり,{ \displaystyle n } が奇数のとき,

{ \displaystyle \frac{x_{n-1}}{y_{n-1}} = \left( -1 \right) ^{n} \left( \frac{x_1}{y_1} \right)^{{ \left( -1 \right) }^{n}} = - \frac{y_1}{x_1} }

であるから,{ \displaystyle (7) } より次式が成り立つ.

{ \displaystyle y_{n+1} = \frac{1}{4} \left( 1- \frac{{x_1}^2}{{y_1}^2} \right) \left( 1- \frac{{y_1}^2}{{x_1}^2} \right) y_{n-1} \ \ldots (8) }

{ \displaystyle (8) } 式を変形して,次式を得る.

{ \displaystyle y_{n+1} + \frac{ \left( {x_1}^2 - {y_1}^2 \right) ^2}{4{x_1}^2{y_1}^2} y_{n-1} = 0 \ \ldots(8)'}

{ \displaystyle (8)' } を隣接3項間の漸化式とみると,次の2式を得る.

{ \displaystyle y_{n+1} + \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} y_{1} } i y_n = \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} y_{1} } i \left( y_n + \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} y_{1} } i y_{n-1} \right) \ \ldots(9) }

{ \displaystyle y_{n+1} - \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} y_{1} } i y_n = - \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} y_{1} } i \left( y_n - \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} y_{1} } i y_{n-1} \right) \ \ldots(10) }

ここで,{ \displaystyle i }虚数単位である.

{ \displaystyle (9) } より,数列 { \displaystyle y_{n+1} + \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} y_{1} } i y_n } は,初項 { \displaystyle y_{2} + \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} } i } ,公比 { \displaystyle \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} y_{1} } i }等比数列であるから,

{ \displaystyle y_{n+1} + \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} y_{1} } i y_n = \left( y_{2} + \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} } i \right) \cdot \left( \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} y_{1} } i \right)^{n-1} \ \ldots (11) }

同様に { \displaystyle (10) } より,数列 { \displaystyle y_{n+1} - \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} y_{1} } i y_n } は,初項 { \displaystyle y_{2} - \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} } i } ,公比 { \displaystyle - \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} y_{1} } i }等比数列であるから,

{ \displaystyle y_{n+1} - \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} y_{1} } i y_n = \left( y_{2} - \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} } i \right) \cdot \left( - \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} y_{1} } i \right)^{n-1} \ \ldots (12) }

{ \displaystyle (11) - (12)} より,

{ \displaystyle 2 \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} y_{1} } i y_n = \left( y_{2} + \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} } i \right) \cdot \left( \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} y_{1} } i \right)^{n-1} - \left( y_{2} - \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} } i \right) \cdot \left( - \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} y_{1} } i \right)^{n-1} }

{ \displaystyle y_n = \frac{1}{2} \left( \left( y_{2} + \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} } i \right) - \left( y_{2} - \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} } i \right) \cdot \left( -1 \right) ^{n-1} \right) \cdot \left( \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} y_{1} } i \right)^{n-2} \ \ldots (13) }

ここで,{ \displaystyle (3) } より,

{ \displaystyle y_2= \frac{{y_{1}}^2-{x_{1}}^2}{2y_{1}} }

であるから,{ \displaystyle y_2 } を { \displaystyle (13) } に代入して,

{ \displaystyle y_n = \frac{1}{2} \left( \left( \frac{{y_{1}}^2-{x_{1}}^2}{2y_{1}} + \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} } i \right) - \left( \frac{{y_{1}}^2-{x_{1}}^2}{2y_{1}} - \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} } i \right) \cdot \left( -1 \right) ^{n-1} \right) \cdot \left( \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} y_{1} } i \right)^{n-2} }

{ \displaystyle \ \ \ \ = \frac{1}{4} \left( \left( \frac{{y_{1}}^2-{x_{1}}^2}{y_{1}} + \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{x_{1}} i \right) - \left( \frac{{y_{1}}^2-{x_{1}}^2}{y_{1}} - \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{x_{1}} i \right) \cdot \left( -1 \right) ^{n-1} \right) \cdot \left( \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} y_{1} } i \right)^{n-2} \ \ldots(13)'}

{ \displaystyle x_n = \frac{x_n}{y_n} y_n } であるから,{ \displaystyle (5) }{ \displaystyle (13)' } より,

{ \displaystyle x_n = \left( -1 \right) ^{n+1} \left( \frac{x_1}{y_1} \right)^{{ \left( -1 \right) }^{n+1}} \cdot \frac{1}{4} \left( \left( \frac{{y_{1}}^2-{x_{1}}^2}{y_{1}} + \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{x_{1}} i \right) - \left( \frac{{y_{1}}^2-{x_{1}}^2}{y_{1}} - \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{x_{1}} i \right) \cdot \left( -1 \right) ^{n-1} \right) \cdot \left( \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} y_{1} } i \right)^{n-2} }

{ \displaystyle \ \ \ \ = \frac{1}{4} \left( \frac{x_1}{y_1} \right)^{{ \left( -1 \right) }^{n+1}} \left( \left( \frac{{y_{1}}^2-{x_{1}}^2}{y_{1}} + \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{x_{1}} i \right) \cdot \left( -1 \right) ^{n+1}- \left( \frac{{y_{1}}^2-{x_{1}}^2}{y_{1}} - \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{x_{1}} i \right) \cdot \left( -1 \right) ^{2n} \right) \cdot \left( \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} y_{1} } i \right)^{n-2} }

{ \displaystyle \ \ \ \ = \frac{1}{4} \left( \frac{x_1}{y_1} \right)^{{ \left( -1 \right) }^{n-1}} \left( \left( \frac{{y_{1}}^2-{x_{1}}^2}{y_{1}} + \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{x_{1}} i \right) \cdot \left( -1 \right) ^{n-1}- \left( \frac{{y_{1}}^2-{x_{1}}^2}{y_{1}} - \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{x_{1}} i \right) \right) \cdot \left( \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} y_{1} } i \right)^{n-2} }

{ \displaystyle \ \ \ \ = \frac{1}{4} \left( \left( \frac{{y_{1}}^2-{x_{1}}^2}{x_{1}} + \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{y_{1}} i \right) \cdot \left( -1 \right) ^{n-1}- \left( \frac{{y_{1}}^2-{x_{1}}^2}{x_{1}} - \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{y_{1}} i \right) \right) \cdot \left( \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} y_{1} } i \right)^{n-2} \ \ldots(14) }

 

3.{ \displaystyle x_n }{ \displaystyle y_n } ともに数列の収束に関わるのは次の部分である.

{ \displaystyle \left( \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} y_{1} } i \right)^{n-2} }

よって,

{ \displaystyle \lim_{n \to \infty} x_n = \lim_{n \to \infty} y_n = \infty \left( \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} y_{1} } > 1 \right) }

{ \displaystyle \lim_{n \to \infty} x_n = \lim_{n \to \infty} y_n = 0 \left( \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} y_{1} } < 1 \right) }

{ \displaystyle \frac{{x_1}^2 - {y_1}^2 }{2 x_{1} y_{1} } = 1 } のとき,{ \displaystyle \lim_{n \to \infty} x_n }{ \displaystyle \lim_{n \to \infty} y_n } はいずれも振動する.

 

 

ビジュアル・ハーモニー 黄金比、フィボナッチ数列を取り入れた、世界のグラフィックデザイン事例集

ビジュアル・ハーモニー 黄金比、フィボナッチ数列を取り入れた、世界のグラフィックデザイン事例集

 
「Amazon.co.jpアソシエイト」