頭の整理

頭の中を整えるために,色々と書き綴ります

円周角をなす図形の面積

問題です。解答は下部に載せました。

 

問題:円  { \displaystyle C : x^2 + \left( y - 1 \right) ^ 2 = 1 } と直線  { \displaystyle l : y = kx + a } の交点のうち、 { \displaystyle x } 座標が正のものを点  { \displaystyle P } とする。ただし、 { \displaystyle k \gt 0 } { \displaystyle 0 \lt a \leq 1 } とする。また、直線  { \displaystyle y = a } と円  { \displaystyle C } との2つの交点のうち、 { \displaystyle x } 座標が正のものを  { \displaystyle Q } { \displaystyle x } 座標が負のものを  { \displaystyle R } とする。このとき、線分  { \displaystyle PQ } 、線分  { \displaystyle PR } および弧  { \displaystyle ROQ } で囲まれた図形の面積を求めよ。

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

解答:

f:id:todayf0rmu1a:20210306174705p:plain

 線分  { \displaystyle RQ } と弧  { \displaystyle ROQ } で囲まれた図形は  { \displaystyle y } 軸対称である。また、点  { \displaystyle M \left( 0 , a \right) } をとると、三角形  { \displaystyle PMQ } の面積と三角形  { \displaystyle PRM } の面積は等しい。よって、線分  { \displaystyle PQ } 、線分  { \displaystyle PR } および弧  { \displaystyle ROQ } で囲まれた図形の面積は、線分  { \displaystyle MQ } 、線分  { \displaystyle MO } および弧  { \displaystyle OQ } のうち長さが短いもので囲まれた図形の面積と、三角形  { \displaystyle PMQ } の面積の和を  { \displaystyle 2 } 倍したものに等しい。

まず、三角形  { \displaystyle PMQ } の面積を求める。点  { \displaystyle Q } の  { \displaystyle x } 座標は、方程式

 { \displaystyle x^2 + \left( a - 1 \right) ^ 2 = 1 }

の解のうち、値が正のものである。この方程式の解は、

 { \displaystyle x = \pm \sqrt{a \left( 2 - a \right)} }

であるから、点  { \displaystyle Q } の  { \displaystyle x } 座標は  { \displaystyle \sqrt{a \left( 2 - a \right)} } であり、これは線分  { \displaystyle MQ } の長さに等しい。点  { \displaystyle P } の  { \displaystyle y } 座標は、方程式

 { \displaystyle \left( \frac{y-a}{k} \right) ^2 + \left( y-1 \right) ^2 = 1}

の解のうち、値が正のものである。この方程式の解は、

 { \displaystyle y = \frac{k^2 + a \pm k \sqrt{k^2 + a \left( 2 - a \right)}}{k^2 + 1}  }

であるから、点  { \displaystyle P } の  { \displaystyle y } 座標は  { \displaystyle \frac{k^2 + a + k \sqrt{ k^2 + a \left( 2 - a \right)}}{k^2 + 1} } である。ゆえに、三角形  { \displaystyle PMQ } の面積を  { \displaystyle S_1 } とすれば、

 { \displaystyle S_1 = \frac{1}{2} \times \sqrt{a \left( 2 - a \right)} \times \left( \frac{k^2 + a + k \sqrt{k^2 + a \left( 2 - a \right)}}{k^2 + 1} - a \right) }

      { \displaystyle = \frac{ \sqrt{a \left( 2 - a \right) } \left\{ k^2 \left( 1 - a \right) + k \sqrt{k^2 + a \left( 2 - a \right)} \right\} }{2 \left( k^2 + 1 \right) } }

次に、線分  { \displaystyle MQ } 、線分  { \displaystyle MO } および弧  { \displaystyle OQ } のうち長さが短いもので囲まれた図形の面積  { \displaystyle S_2 } を求める。

 { \displaystyle S_2 = \int_0^{\sqrt{a \left( 2 - a \right)}} a - 1 + \sqrt{1 - x^2} \ dx }

      { \displaystyle = \left( a - 1 \right) \sqrt{a \left( 2 - a \right)} + \int_0^{\sqrt{a \left( 2 - a \right)}} \sqrt{1 - x^2} \ dx }

      { \displaystyle = \left( a - 1 \right) \sqrt{a \left( 2 - a \right)} + \frac{1}{2} \left( \sqrt{a \left( 2 - a \right)} \sqrt{\left( a - 1 \right) ^2 } + \sin ^{-1} \sqrt{a \left( 2 - a \right)} \right) }

      { \displaystyle = \frac{1}{2} \left( 3 \left( a - 1 \right) \sqrt{a \left( 2 - a \right)} + \sin ^{-1} \sqrt{a \left( 2 - a \right)} \right) }

従って、線分  { \displaystyle PQ } 、線分  { \displaystyle PR } および弧  { \displaystyle ROQ } で囲まれた図形の面積を  { \displaystyle S } とすれば、

 { \displaystyle S = 2 \left( S_1 + S_2 \right) }

      { \displaystyle = \sqrt{a \left( 2 - a \right) } \left\{ \frac{ \left( 2k^2 + 3 \right) \left( a - 1 \right) + k \sqrt{k^2 + a \left( 2 - a \right)} }{k^2 + 1} \right\} + \sin ^{-1} \sqrt{a \left( 2 - a \right)} }

 

 

《新入試対応》数学III基礎問題精講 四訂新装版

《新入試対応》数学III基礎問題精講 四訂新装版

  • 作者:上園信武
  • 発売日: 2020/02/20
  • メディア: 単行本(ソフトカバー)
 
「Amazon.co.jpアソシエイト」